Omdat ik momenteel bezig ben aan een klein artikel rond een boek uit de Slash reeks, duikt de naam van Edward Van de Vendel geregeld op. Deze kinderboekenschrijver zette de Slash-reeks op poten en schreef meteen ook het eerste erg goeie boek (De geluksvinder - 2008) in die reeks. Ik vond het voldoende aanleiding om een aantal van zijn andere boeken nog eens van onder het stof te halen. Het eerste wat ik las was 'De dagen van de Bluegrass Liefde' (1999), een boek dat nadien werd aangevuld tot een drieluik met 'Ons derde lichaam' (2006) en 'Oliver' (2015). De boeken gaan over Tycho. Je kan ze in volgorde lezen maar dat hoeft niet. Daarnaast, en een fijne geschenkje in deze poëzieweek, verscheen apart ook een gedichtenbundel met de gedichten die Tycho schreef in Ons derde lichaam: die bundel heet Chatbox (2006). Alle boeken zijn verschenen bij Querido.
Hieronder duik ik in de Bluegrassliefde:
Tycho is de wat bescheiden tiener die nooit boven het maaiveld uitkomt. Hij maakt zijn middelbare school zonder deining af en beslist om tijdens de grote vakantie als begeleider van een kinderkamp naar Amerika te gaan. Om dat te bekostigen plukt hij pruimen. Daar leert hij Nina kennen waar hij een kortstondige, verstikkende relatie mee krijgt. Wanneer hij naar Amerika vertrekt, leert hij al op de luchthaven Oliver kennen, een Noorse achttienjarige die net als Tycho in het kinderkamp begeleider wordt. Oliver is de vlotte jongen, de gepassioneerde voetballer, de initiatiefnemer. De eerste 15 bladzijden van de dagen van de bluegrassliefde verlopen wervelend. De auteur speelt met de chronologie en met retrospectieve verwijzingen.
Eens die start genomen is, vallen plot en story meer en meer samen en krijgen we een relatief eenvoudige compositie met een rechtlijnige chronologie in 3 delen: een deel in Amerika, een deel in Noorwegen en een klein deeltje tussen deze twee.
Het boek wordt verteld vanuit het standpunt van Tycho en hoewel hij dat zelf nog niet bewust weet, voelt de lezer aankomen dat Tycho smoorverliefd wordt op Oliver. Of dat wederzijds is, blijft lang een raadsel. Van de Vendel creëert op die manier verschillende spanningsbogen in het verhaal: verliefd zijn maar niet weten of dat beantwoord wordt, eens het beantwoord is: ze in het geheim ‘consumeren’, na dat stadium de vraag of de liefde ook in het openbaar wordt getoond, en hoe de mensen daarop zullen reageren. Die eerste echte liefde is kort maar intens, hevig en tekenend.
De dagen van de bluegrassliefde is een typische initiatieroman, waarbij de hoofdpersoon tijdens een ‘afgezonderde periode in tijd en ruimte’ (een verlof in Amerika) ‘geïnitieerd’ wordt in de homoliefde. Omdat de auteur kiest te vertellen vanuit het standpunt van Tycho (focalisatie) beleven we zijn groeiproces van binnen uit: hoe hij twijfelt, waarom het zo moeilijk is om eigen keuzes te maken en hoe hij daar uiteindelijk toch sterker uitkomt. Die stap naar volwassenheid wordt uiteindelijk afgesloten met een symbolische daad of nog, een ritueel (de tatoeage).
Zo transformeert Tycho van een zichzelf zoekende tiener naar een adolescent die een stap in het onbekende durft te zetten en zo zichzelf stukje bij beetje vindt. In een setting waar niemand hem kent, er geen voorgeschiedenis en geen vooroordelen zijn, is het mogelijk om op deze liefde in te gaan en ze intens te beleven. Er valt niets te verliezen. Tycho is volledig vrij. En die vrijheid neemt hij, onder leiding van Oliver. Die weet beter dan Tycho wat hij wel en niet wil. Goed in zijn vel gaat het voor hem niet over de grote woorden als ‘homoseksualiteit’. Hij is verliefd op Tycho en dat is toevallig een jongen. Daar wil hij niet méér van maken. Als de mensen rondom hem dat wel doen, wordt hij boos en trapt hij het af. Tycho is een piekeraar, gezagsgetrouw en schippert tussen wat Oliver doet en wat anderen zeggen. Tycho leert in dit proces zijn eigen standpunten in te nemen en te kiezen voor wat hij zelf belangrijk vindt. Zo slaagt Van de Vendel erin via de innerlijke monologen van Tycho, en door de handelingen en de reacties van Oliver een mooie karakterschets van de twee adolescenten neer te zetten: de maler, de denker, de gezagsgetrouwe enerzijds en de gestructureerde, vrijgevochten, zelfzekere jongen anderzijds.
De gebruikte taal en de stijl ondersteunen het verhaal: het gaat om jongeren, over snelle veranderingen in hun leven en de explosie van gedachten die daarmee gepaard gaan. De zinnen zijn eenvoudig, kort en snel, staccato, à la:
‘Ze vielen aan, een eitje, piece of cake, no sweat’ (p.88) of
‘Fouten maken? Deed hij iets dan? Hij zweefde toch alleen maar mee met wat er gebeurde? Of niet?’(p. 91) of
‘Tycho zuchtte. Mooi. En treurig. Vreemd, dit einde van een lange dag. Een dag van oceanen en van heuvels en van lucht.’
Op kamp krijgen de andere leiders en de directie al snel door dat Tycho en Oliver een koppel vormen. En daar waar de vorming van hetero-koppeltjes geen probleem vormt, vanuit de directie zelfs wordt aangemoedigd of op z’n minst vanzelfsprekend wordt gevonden, is hun houding heel wat minder coulant ten aanzien van de liefde tussen twee jongens. Twee maal worden Tycho en Oliver geconfronteerd met dit onbegrip: een eerste keer in het kamp waar hen gezegd wordt dat er op zich geen probleem mee is, maar dat niet iedereen dit kan plaatsen. Tycho en Oliver worden gevraagd om zich uit respect voor wat anderen denken, niet te tonen. Wanneer ze na een stom incident uit het kamp worden gezet, overkomt hen iets gelijkaardigs in Noorwegen.
De idee van de reis in het verre Amerika laat de auteur ook toe om met open plekken te spelen: Wat is de achtergrond van de jongens? Hoe gaan hun ouders reageren hierop reageren? Is dit de eerste keer voor Oliver of heeft hij al vriendjes gehad? Weet zijn moeder hiervan? Er is heel wat informatie die de lezer niet heeft en dat maakt het verhaal alleen maar meer intrigerend.
De dagen van de Bluegrass liefde is een adolescentenroman pure sang waarin de vriendschap en liefde tussen twee jongens als thema wordt uitgediept en hoe dat niet strookt met de norm, hoe iedereen dat zelf wel ok vindt maar waarin de rest het niet kan plaatsen, en hoe daarmee geworsteld wordt. Een absolute aanrader!
Edward Van de Vendel - de dagen van de Bluegrass liefde - Querido - 1999.